मराठी
अलंकारांचे प्रकार :
शब्दालंकार
अर्थालंकार
शब्दालंकार
अनेकदा
शब्दांच्या विशिष्ट रचनेमुळे काव्यात किंवा शद्बरचनेत सौंदर्य निर्माण होत असते.
अशा अलंकारांना शब्दालंकार असे म्हणतात
शब्दालंकाराचे
प्रकार
यमक अलंकार
उदाहरण
माझा
मराठीचा बोल
वाजे
काळजात खोल
ओवीमधून
पाझरे
निळ्या
अमृताची ओल
अनुप्रास अलंकार
एख्यादा वाक्यात किंवा कवितेच्या चरणात एकाच अक्षराची पुनरावृत्ती होऊन त्यातील नादामुळे जेव्हा त्याला सौंदर्य प्राप्त होते, तेव्हा अनुप्रास हा अलंकार होतो
उदाहरण
पर्वताच्या
पायथ्याशी पंढरीने पांढरा पक्षी पाहिला
श्लेष अलंकार
एकच शब्द वाक्यात दोन
अर्थानी वापरल्यामुळे जेव्हा शब्दचमत्कृती निर्माण होते तेव्हा ‘श्लेष’ हा अलंकार
होतो.
उदाहरण
अर्थालंकार
अनेकदा शब्दांच्या
अर्थामुळे काव्यात किंवा गदáयरचनेत सौंदर्य
निर्माण होत असते. अर्थालंकाराच्या संदर्भात आपल्या एक गोष्ट लक्षात येते की,
आपल्याला जे सांगावयाचे आहे, ते प्रभावी
रीतीने सांगण्यासाठी त्याच्यासाऱ्यांचे च दुस-या गोष्टीची आपण मदत घेतो, त्याची तुलना करतो
अर्थालंकाराच्या
द्रुष्टीने पुढील
संकल्पना महत्वाच्या आहेत :
अ) उपमेय : ज्याची तुलना करावयाची आहे, ते किंवा ज्याचे वर्णन
करावयाचे आहे, तो घट
ब) उमपान : ज्याच्याशी तुलना करावयाची आहे, किंवा ज्याची उपमा
दिली जाते, तो घटक
क) साधारणधर्म : दोन वस्तूंत असणारा सारखे पणा किंवा दोन वस्तूंतील समान गुणधर्म
ड) साम्यवाचक शब्द : वरील सारखे पणा दाखविण्यासाठी वापरला जाणारा शब्द
अर्थालंकाराचे प्रकार
उपमा अलंकार
दोन वस्तूंतील साम्य
चमत्कृतीपूर्ण रीतीने जेथे दाखविलेले असते, तेथे उपमा
हा अलंकार होतो. उपमेत एक वस्तू दुस-यासारखी आहे असे वर्णन असते
उदाहरण
सामान्यत: उपमा अलंकारात सारखा , जसा, जेवि, सम, सदðश, गत, परी, समान
यांसारखे साम्यवाचक शब्द येतात.
उत्प्रेक्षा अलंकार
उत्प्रेक्षा म्हणजे कल्पना, ज्या दोन वस्तूंची आपण तुलना करतो, त्यांतील एक
(उपमेय) ही जणू काही दुसरी वस्तू (उपमान) च आहे, अशी कल्पना
करणे, याला उत्प्रेक्षा अलंकार म्हणतात.
उदाहरण
रूपक अलंकार
उपमेय व उपमान यांच्यात
एकरुपता आहे, ती भिन्न नाहीत असे
वर्णन जेथे असते, तेथे रूपक हा अलंकार असतो.
उदाहरण
अनन्वय अलंकार
उदाहरण
अपन्हुती अलंकार
उदाहरण
खूप उपयोगी माहिती आहे
उत्तर द्याहटवा